અમદાવાદ સ્થાપના દિવસ : અમદાવાદએ ભારતના ગુજરાત રાજ્યનું સૌથી મોટું શહેર અને ભૂતપૂર્વ રાજધાની છે. 609 વર્ષ પહેલાં બાદશાહ અહેમદ શાહે આપણા હેરિટેજ સિટી અમદાવાદનું બાંધકામ શરૂ કર્યું હતું. તેની શરૂઆત 26 ફેબ્રુઆરી 1411ના રોજ થઈ હતી. તો આજે આપણે અમદાવાદનો 609 મો જન્મદિવસ ઉજવી રહ્યા છીએ.
અમદાવાદએ ગુજરાત હાઇકોર્ટની બેઠક અને અમદાવાદ જિલ્લાનું વહીવટી મથક છે. 2011ની વસ્તી ગણતરી મુજબ 5,633,927ની વસ્તી સાથે, અમદાવાદ ભારતનું 5મું સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતું શહેર છે. અમદાવાદ સાબરમતી નદીના કિનારે આવેલું છે. તેની લંબાઈ રાજ્યની રાજધાની ગાંધીનગરથી 23 કિમી (14 માઈલ) છે. ગાંધીનગર તેનું જોડિયા શહેર છે.
અમદાવાદ ભારતનું મહત્વનું આર્થિક અને ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર છે. તે સમયે તે ભારતમાં કપાસનું બીજા નંબરનું સૌથી મોટું ઉત્પાદક હતું. તેથી જ તેને ‘ભારતનું માન્ચેસ્ટર’ કહેવામાં આવતું હતું.તે મધ્યયુગીન વારસાને જીવંત રાખવામાં વ્યવસ્થાપિત છે. ગાંધી અને સરદારની ભૂમિ આધુનિક અને મધ્યયુગીન એકસાથે વિકસવાનું સૌથી મોટું ઉદાહરણ છે. અમદાવાદ એક મહત્વપૂર્ણ ઔદ્યોગિક અને આર્થિક કેન્દ્ર તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. ક્રિકેટ એ અમદાવાદમાં લોકપ્રિય રમત છે.
મોટેરામાં નવનિર્મિત નરેન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમ વિશ્વનું સૌથી મોટું ક્રિકેટ સ્ટેડિયમ અને એકંદરે બીજા નંબરનું સૌથી મોટું સ્ટેડિયમ છે. આ સ્ટેડિયમમાં 110,000 દર્શકો બેસી શકે છે. 2010માં ફોર્બ્સની દાયકાના સૌથી ઝડપથી વિકસતા શહેરોની યાદીમાં અમદાવાદ ત્રીજા ક્રમે હતું. ટાઈમ્સ ઓફ ઈન્ડિયાએ 2012માં રહેવા માટે ભારતના શ્રેષ્ઠ શહેર તરીકે અમદાવાદની પસંદગી કરી હતી. ભારત સરકારના ફ્લેગશિપ સ્માર્ટ સિટીઝ મિશન હેઠળ, અમદાવાદને સ્માર્ટ સિટી તરીકે વિકસાવવાના સો ભારતીય શહેરોમાંના એક તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું.ઐતિહાસિક શહેર અમદાવાદ અથવા જૂના અમદાવાદને જુલાઈ 2017માં ભારતનું પ્રથમ યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ સિટી જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
અમદાવાદનો ઇતિહાસ
અમદાવાદના ઈતિહાસની શરૂઆતમાં અહેમદ શાહના શાસનમાં, બિલ્ડરોએ હિંદુ કારીગરીનો પર્સિયન આર્કિટેક્ચર સાથે સંયોજન કર્યો, જેનાથી ઈન્ડો-સારાસેનિક શૈલીનો જન્મ થયો. પ્રખ્યાત સીદી સૈયદ મસ્જિદ ગુજરાત સલ્તનતના છેલ્લા વર્ષમાં બનાવવામાં આવી હતી. તેની બાજુ અને પાછળની કમાનો પર ખૂબ જ સુંદર પથ્થરની જાળીવાળી બારીઓ અથવા જાલીઓ છે. પોળ એ જૂના અમદાવાદનું એક વિશિષ્ટ રહેણાંક કેન્દ્ર હતું.
લૉ ગાર્ડન, વિક્ટોરિયા ગાર્ડન અને બાલ વાટિકા શહેરના સૌથી વધુ મુલાકાત લેવાયેલા બગીચા હતા. આ પૈકી લો ગાર્ડનનું નામ નજીકની લો કોલેજના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું. તે જ સમયે, વિક્ટોરિયા ગાર્ડનનું નામ રાણી વિક્ટોરિયાના નામ પર રાખવામાં આવ્યું હતું અને બગીચાની અંદર રાણીની પ્રતિમા પણ હતી. કાંકરિયા તળાવના મેદાનમાં બાલ વાટિકાએ બાળકોનો ઉદ્યાન છે. હવે પરિમલ ગાર્ડન, ઉસ્માનપુરા ગાર્ડન, પ્રહલાદ નગર ગાર્ડન અને લાલ દરવાજા ગાર્ડન પણ વિકસાવવામાં આવ્યા છે. કાંકરિયા તળાવ 1451 એડીમાં બાંધવામાં આવ્યું હતું અને કાંકરિયા તળાવ એ અમદાવાદના સૌથી મોટા તળાવોમાંનું એક છે.2010 માં, અમદાવાદ અને તેની આસપાસ અન્ય 34 તળાવોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાંથી પાંચ AMC દ્વારા અને અન્ય 29 અમદાવાદ અર્બન ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી (AUDA) દ્વારા વિકસાવવાના હતા.
અમદાવાદ અમદાવાદ જિલ્લાનું વહીવટી મુખ્ય મથક છે; તેનું સંચાલન AMC (અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન) દ્વારા કરવામાં આવે છે. ત્યારે AMCની સ્થાપના જુલાઈ 1950માં થઈ હતી. અમદાવાદ શહેરને છ ઝોનમાં વહેંચવામાં આવ્યું છે જેમાં 64 વોર્ડ છે.
અમદાવાદ જિલ્લો અમદાવાદ તાલુકા (વહીવટી વિભાગો) ધંધુકા, ધોળકા, સાણંદ, બાવળા, દેત્રોઝ, વિરમગામ, બરવાળા, રાણપુર, માંડલ અને દસક્રોઈ સહિત અનેક તાલુકાઓમાં વહેંચાયેલો છે. અમદાવાદમાં ઉત્તરાયણ , નવરાત્રી , દિવાળી , રથયાત્રા, હોળી, તાજિયા અને અન્ય ઘણા તહેવારો ઉજવવામાં આવે છે.
અમદાવાદીઓનો પ્રિય ખોરાક
ગુજરાતી થાળી એ અમદાવાદમાં સૌથી લોકપ્રિય ખોરાક છે. ચંદવિલાસ હોટેલે તેને 1900માં વ્યાવસાયિક રીતે સેવા આપવાનું શરૂ કર્યું. તેમાં રોટલી , દાળ, ભાત અને શાક ,અથાણું અને શેકેલા પાપડનો સમાવેશ થાય છે. મીઠી વાનગીઓમાં લાડુ, કેરી અને બીજી ઘણી વસ્તુઓનો સમાવેશ થાય છે. ઢોકળા, થેપલા અને ઢેબરા પણ અમદાવાદમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય વાનગીઓ છે. પીણાંમાં છાશ અને ચાનો સમાવેશ થાય છે. અમદાવાદમાં દારૂ પીવા પર પ્રતિબંધ છે. હવે, ઘણી રેસ્ટોરાં ભારતીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય ભોજન પીરસી રહી છે. મોટાભાગના આઉટલેટ્સ શાકાહારી ભોજન પીરસી રહ્યા છે. કારણ કે શહેરમાં જૈન અને હિન્દુ સમુદાયો દ્વારા શાકાહારની મજબૂત પરંપરા જાળવી રાખવામાં આવે છે.
વિશ્વની પ્રથમ સંપૂર્ણ શાકાહારી પિઝા હટ અમદાવાદમાં ખુલી છે. KFC પાસે પણ શાકાહારી વસ્તુઓ પીરસવા માટે એક અલગ કર્મચારી ગણવેશ છે અને શાકાહારી ખોરાક મેકડોનાલ્ડ્સની જેમ અલગ રસોડામાં તૈયાર કરવામાં આવે છે.ખૂબ જ લોકપ્રિય માણેકચોક એ શહેરના કેન્દ્ર નજીક એક ખુલ્લો ચોક છે જે સવારે શાક માર્કેટ અને બપોરે ઝવેરાત બજાર તરીકે સેવા આપે છે તો રાત્રે ગુજરાતી ખાણીપીણી અને લોકોનો જમાવડો થાય છે.
તેનું નામ હિન્દુ સંત બાબા માણેકનાથના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. આ સ્થળ નાઇટ ફૂડ સ્ટોલ માટે પ્રખ્યાત છે. ગુજરાતી સાહિત્યને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ત્રણ પુસ્તકાલયો છેઃ ગુજરાત વિદ્યાસભા, ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ અને ગુજરાત સાહિત્ય સભા. નવા વર્ષના પ્રથમ સપ્તાહમાં અમદાવાદમાં સપ્તક સ્કૂલ ઓફ મ્યુઝિક ફેસ્ટિવલનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
રવિશંકરે આ કાર્યક્રમનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. સંસ્કાર કેન્દ્ર એ અમદાવાદમાં લે કોર્બુઝિયર દ્વારા ડિઝાઇન કરાયેલી ઘણી ઇમારતોમાંની એક છે.2001માં અમદાવાદનો સાક્ષરતા દર 89% હતો અને 2011માં તે વધીને 89.62% થયો.ગુજરાત યુનિવર્સિટી સૌથી મોટી અને સૌથી જૂની છે; મહાત્મા ગાંધીએ 1920માં ગુજરાત વિદ્યાપીઠની સ્થાપના કરી હતી.શહેરની મોટી સંખ્યામાં કોલેજો ગુજરાત યુનિવર્સિટી સાથે સંલગ્ન છે. હવે ગુજરાત ટેકનોલોજીકલ યુનિવર્સિટી, CEPT યુનિવર્સિટી, નિરમા યુનિવર્સિટી અને અમદાવાદ યુનિવર્સિટી પણ ઉપલબ્ધ છે.
અમદાવાદમાં ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ મેનેજમેન્ટ, અમદાવાદનું ઘર છે. 2018 માં, માનવ સંસાધન વિકાસ મંત્રાલયે તેને દેશની મેનેજમેન્ટ સંસ્થાઓમાં પ્રથમ સ્થાન આપ્યું હતું.ભૌતિક સંશોધન પ્રયોગશાળા અવકાશ વિજ્ઞાન, ખગોળશાસ્ત્ર, ઉચ્ચ-ઉર્જા ભૌતિકશાસ્ત્ર અને સંશોધનના અન્ય ક્ષેત્રોમાં સક્રિય છે.વૈજ્ઞાનિક વિક્રમ સારાભાઈએ તેની સ્થાપના 1947માં કરી હતી. મૃણાલિની સારાભાઈએ દર્પણ એકેડેમી ઑફ પર્ફોર્મિંગ આર્ટની સ્થાપના કરી.
